हामाल पंचायत ही महाराष्ट्रातील असंघटित कामगारांसाठी एक अभूतपूर्व संघटना आहे. हामाल, रिक्षाचालक, फेरीवाले, हातगाडीवाले, रेल्वे कुली आणि इतर असंघटित कामगारांच्या हक्कांसाठी स्थापन केलेली ही संस्था आजही हजारो कामगारांचे जीवन बदलत आहे.
हामाल पंचायतची स्थापना
हामाल पंचायतची स्थापना 1956 मध्ये बाबा आढाव यांनी केली. त्या काळी हामाल कामगारांच्या परिस्थिती अत्यंत दयनीय होती. त्यांना नियमित पगार, सुरक्षित कामाचे अधिकार आणि सामाजिक सन्मान मिळत नव्हते.
बाबा आढाव यांनी त्यांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवला आणि असंघटित कामगारांना संघटित केले. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे कामगारांनी एकत्र येऊन त्यांच्या हक्कांसाठी लढण्यास सुरुवात केली.
हामाल पंचायतचे उद्दिष्ट
हामाल पंचायतचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे:
-
असंघटित कामगारांना आर्थिक आणि सामाजिक सुरक्षा प्रदान करणे
-
कामगारांना नियमित पगार, पेन्शन, विमा आणि आरोग्य सुविधा मिळवून देणे
-
कामगारांच्या समान हक्कांसाठी सरकारसमोर आवाज उठवणे
-
समाजातील दलित, बहुजन व वंचित कामगारांचा स्वाभिमान जपणे
हामाल पंचायतच्या कार्याची वैशिष्ट्ये
-
हक्कांचा लढा: हामाल पंचायतने महाराष्ट्र सरकारकडून हामाल कामगारांसाठी ओळखपत्र, नियमित वेतन आणि पेन्शन मिळवले.
-
आरोग्य सुविधा: कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबीयांसाठी सुलभ आरोग्य सुविधा उपलब्ध करून दिल्या.
-
शिक्षण व प्रशिक्षण: कामगारांच्या मुलांसाठी शिक्षण आणि कौशल्य प्रशिक्षणाची सोय केली.
-
सामाजिक न्याय: प्रत्येक कामगाराला मानसिक आणि सामाजिक सन्मान मिळावा यासाठी प्रयत्न केले.
-
विरोधात्मक आंदोलन: अन्यायकारक धोरणांविरुद्ध शांततामय आंदोलन आणि लढा देणे.
हामाल पंचायतचे महत्त्व
आज हामाल पंचायत केवळ कामगार संघटना नाही, तर संपूर्ण महाराष्ट्रातील असंघटित कामगारांसाठी प्रेरणेचा स्रोत बनली आहे. हजारो कामगारांचे जीवन बदलले, त्यांना मान-सन्मान मिळाला आणि त्यांच्या कुटुंबाची स्थिती सुधारली.
हामाल पंचायतच्या यशस्वी कार्यामुळे इतर राज्यांतील असंघटित कामगार संघटनांनाही दिशा मिळाली.
निष्कर्ष
हामाल पंचायत ही कामगारांसाठी क्रांतिकारी संस्था आहे. बाबा आढाव यांच्या दूरदृष्टीमुळे आणि समर्पणामुळे हामाल कामगारांना न्याय, हक्क आणि स्वाभिमान मिळाले.
आजही हामाल पंचायत असंघटित कामगारांसाठी आशेची ज्योत बनली आहे.
हामाल पंचायत : गरीब, वंचित आणि असंघटित कामगारांचे आवाज!
