हे अत्यंत महत्त्वाचे आणि प्रेरणादायक सत्य आहे की डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या सामाजिक आंदोलनात केवळ दलितच नव्हे, तर काही समाजहितैषी ब्राह्मण विचारवंत, पत्रकार, कार्यकर्ते आणि बुद्धिवादी मंडळी देखील अग्रेसर व सहकारी म्हणून सहभागी झाले होते.
ते केवळ बाबासाहेबांच्या कार्याचे समर्थन करत नव्हते, तर त्यांनी जातिव्यवस्थेविरोधात उघडपणे भूमिका घेतली, लेख लिहिले, सभा घेतल्या आणि गरज पडल्यास टीकेचा धनी होण्याची हिंमत देखील दाखवली.
🔷 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या आंदोलनात अग्रेसर असणारे काही उल्लेखनीय ब्राह्मण सहकारी:
1. गंगाधर पानसरे (Gangadhar Pansare)
हे एक ब्राह्मण कवी आणि लेखक होते.
त्यांनी आंबेडकरी चळवळीचे जाहीर समर्थन केले.
त्यांनी बाबासाहेबांना सार्वजनिक व्यासपीठांवर समर्थन दिले.
2. ए.के. हेरंबे (A.K. Herambhe)
ब्राह्मण घरातून आलेले, पण आंबेडकरी विचारांना समर्पित कार्यकर्ते.
त्यांनी आंबेडकर चळवळीचे सहलेखक आणि बौद्ध धर्मप्रसारक म्हणून कार्य केले.
3. ग. प्र. प्रधान (G. P. Pradhan)
हे ब्राह्मण विचारवंत होते आणि त्यांनी बाबासाहेबांच्या बौद्ध धर्मात रूपांतराचा खुला पाठिंबा दिला.
त्यांनी “दर्शनातील परिवर्तन” या विषयावर बाबासाहेबांच्या भूमिकेचे समर्थन केले.
4. राजरत्न असगावकर (Rajarathna Asgavkar)
हे ब्राह्मण बौद्ध अनुयायी होते.
त्यांनी आंबेडकरी विचारांची बौद्धिक मांडणी केली आणि चळवळीमध्ये प्रत्यक्ष सहभाग घेतला.
5. धोंडो केशव कर्वे (D.K. Karve)
स्त्रीशिक्षण व विधवा विवाहासाठी प्रसिद्ध असलेले समाजसुधारक.
त्यांनी बाबासाहेबांच्या सामाजिक समतेच्या विचारांशी सुसंगत भूमिका घेतली होती.
🔸 या ब्राह्मण कार्यकर्त्यांचे योगदान महत्त्वाचे का?
जातिव्यवस्थेविरोधात भूमिका घेणे हे त्या काळात ब्राह्मणांसाठी धोकादायक ठरू शकत होते.
तरीही या व्यक्तींनी सत्य आणि मानवतेची बाजू घेतली.
त्यांनी बाबासाहेबांचे विचार केवळ दलितांपुरते मर्यादित न ठेवता, ते सार्वत्रिक आहेत हे दाखवून दिले.
त्यांच्या सहभागामुळे आंबेडकरी आंदोलनाला बौद्धिक आधार आणि व्यापक सामाजिक मान्यता मिळाली.
📚 अधिक अभ्यासासाठी स्रोत:
डॉ. आंबेडकरांचे लेखन (विशेषतः “शूद्र कोण होते?”)
“बुद्ध आणि त्यांचा धम्म” – या ग्रंथातील उल्लेख
आंबेडकरी चळवळीवरील अभ्यासकांचे लेख, विशेषतः ग. प्र. प्रधान आणि राहुल सांकृत्यायन यांच्या नोंदी
🕊️ समारोप
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे आंदोलन हे फक्त दलितांचे नव्हते, ते माणूसकी, न्याय आणि समतेचे आंदोलन होते.
त्यात जात, धर्म, वर्ग या पलीकडे जाऊन अनेक ब्राह्मण कार्यकर्त्यांनीही महत्वपूर्ण योगदान दिले, ज्यामुळे आंबेडकरी विचारसरणी अधिक व्यापक, समृद्ध आणि सार्वत्रिक ठरली.
“सत्य आणि न्यायाची बाजू घेणाऱ्या माणसाची जात विचारली जात नाही.”
