भारतीय सैन्याचा एक अत्यंत गौरवशाली आणि पराक्रमी भाग म्हणजे “महार रेजिमेंट”. ही रेजिमेंट केवळ लढवय्या परंपरेसाठीच नव्हे तर दलित समाजाच्या स्वाभिमान, लढाऊ वृत्ती आणि देशभक्तीचे प्रतीक म्हणून देखील ओळखली जाते.

✊ महार रेजिमेंटचा इतिहास

📜 उगम:

ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने 18व्या शतकात महार समुदायातील वीरांना सैन्यात भरती करण्यास सुरुवात केली. 1750-1818 दरम्यान पेशवाई विरुद्धच्या युद्धांमध्ये महार सैनिकांनी उल्लेखनीय कामगिरी केली होती.

⚔️ कोरेगाव भीमा लढाई (1818)

1 जानेवारी 1818 रोजी कोरेगाव भीमा येथे झालेल्या युद्धात महार सैनिकांनी फक्त 500 सैनिकांच्या तुकडीने पेशव्यांच्या हजारोंच्या सैन्याचा मुकाबला केला. हे युद्ध आजही दलित स्वाभिमान आणि लढ्याचे प्रतीक मानले जाते.

🇬🇧 ब्रिटिश काळात:

• ब्रिटिश सैन्याने 1858 मध्ये औपचारिकपणे “महार बटालियन” स्थापन केली.

• मात्र, 1902 मध्ये महार रेजिमेंट बंद करण्यात आली, कारण ब्रिटिश धोरण बदलले आणि त्यांनी “मार्शल रेस थिअरी”नुसार दलितांना सैन्यात अयोग्य ठरवले.

📢 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा महत्त्वाचा हस्तक्षेप

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी सैन्यात दलित समाजाची भरती पुन्हा सुरू करण्यासाठी संघर्ष केला. त्यांच्या पाठपुराव्यामुळेच 1941 मध्ये दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात पुन्हा महार रेजिमेंट स्थापन करण्यात आली.

🇮🇳 स्वातंत्र्यानंतरची वाटचाल

स्वातंत्र्यानंतर महार रेजिमेंट भारतीय सैन्याचा अधिकृत भाग बनली.
आज महार रेजिमेंट ही भारतीय सैन्यातील सर्वोच्च शौर्य गाथा असलेल्या रेजिमेंट्सपैकी एक मानली जाते.

🏅 शौर्यगाथा आणि पदके

महार रेजिमेंटने विविध युद्धांमध्ये भाग घेतला आहे:

• 1947-48 भारत-पाक युद्ध

• 1965 आणि 1971 चे युद्ध

• कारगिल युद्ध 1999

प्रमुख सन्मान:

• वीर चक्र, शौर्य चक्र, सेना मेडल, विशिष्ट सेवा मेडल यासह अनेक सन्मान महार रेजिमेंटच्या जवानांनी प्राप्त केले आहेत.

🏛️ मुख्यालय

महार रेजिमेंटचे मुख्यालय (Regimental Centre) हे सागर, मध्यप्रदेश येथे आहे. येथे सैनिकांचे प्रशिक्षण, परंपरा आणि इतिहास जोपासला जातो.

🔍 महार रेजिमेंटचे महत्त्व

• ही रेजिमेंट केवळ सैन्यदल नव्हे तर दलित समाजाच्या उन्नतीचा इतिहास आहे.

• भारतातील जातविरहित लष्करी परंपरेचे आदर्श उदाहरण आहे.

• बाबासाहेब आंबेडकरांनी दिलेल्या ‘शिका, संघटित व्हा, संघर्ष करा’ या मंत्राचे जिवंत उदाहरण.

🙌 निष्कर्ष

महार रेजिमेंट ही केवळ सैन्याची रेजिमेंट नाही, ती सामाजिक न्याय, समतेसाठी लढलेली परंपरा आहे. दलित समाजाने देशासाठी केलेल्या योगदानाचे ते एक जाज्वल्य प्रतीक आहे. आजही अनेक तरुण महार रेजिमेंटमध्ये भरती होण्यासाठी प्रेरित होतात आणि देशसेवेसाठी पुढे येतात.

जय भीम | जय हिंद | महार रेजिमेंटला सलाम