-
✍️ लेखक: लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे
-
📅 प्रकाशन वर्ष: १९५९
-
🏆 पुरस्कार: १९६१ साली महाराष्ट्र शासनाचा सर्वोत्कृष्ट कादंबरीचा पुरस्कार
-
🌐 भाषा: मराठी
🌟 कथासार
फकिरा ही कादंबरी ब्रिटीश काळातील भारतात घडते. ही कादंबरी एका दलित तरुणाच्या संघर्षाची कथा सांगते, जो सामाजिक अन्यायाविरुद्ध उठतो.
🔷 मुख्य कथा:
-
फकिरा हा एका दलित समाजातील युवक आहे. गावात अन्याय, जातीभेद आणि शोषण त्याने लहानपणापासून पाहिलंय.
-
एक दिवस गावात झालेल्या एका घटनेमुळे त्याचे आयुष्य बदलते, आणि तो ब्रिटीश सत्तेविरुद्ध बंड करतो.
-
तो गावातील गरीब लोकांना मदत करतो, भुकेल्यांना अन्न, उघड्यांना वस्त्र, आणि दबलेल्यांना आत्मविश्वास देतो.
-
फकिरा दरोडे टाकून श्रीमंतांकडून मिळालेली संपत्ती गरिबांना वाटतो — त्याचे काम काही प्रमाणात रॉबिनहूडसारखे वाटते.
-
शेवटी तो पकडला जातो आणि फाशीची शिक्षा दिली जाते, परंतु तो एक क्रांतीकारी प्रतीक म्हणून लोकांच्या मनात जिवंत राहतो.
👥 प्रमुख पात्रे
| पात्र | भूमिकेचा सारांश |
|---|---|
| फकिरा | मुख्य नायक; सामाजिक क्रांतीसाठी लढणारा वीर युवक |
| सोनुबाई | फकिराची प्रेमिका आणि त्याची मानसिक शक्ती |
| हवालदार रामजी | ब्रिटीश सरकारचा अधिकारी, फकिराच्या मार्गात अडथळा |
| दबलेले लोक | शेतकरी, मजूर, अस्पृश्य — ज्यांच्यासाठी फकिरा लढतो |
💥 कादंबरीची वैशिष्ट्ये
-
क्रांतिकारक दृष्टिकोन: दलितांच्या हक्कांसाठी लढणाऱ्या नायकाचं धाडसी चित्रण
-
सामाजिक वास्तवाचे प्रतिबिंब: त्या काळातील जातिव्यवस्था, गरीबी, आणि ब्रिटीश राजवटीचे दमन
-
साहित्यिक शैली: साधी, ओघवती, आणि लोकभाषेतली – ज्यामुळे सर्वसामान्य वाचकांपर्यंत पोचते
-
नायकाचे वीरगाथासदृश चरित्र: फकिरा हे पात्र एक सामाजिक योद्धा बनतो
📚 महत्त्व
-
ही कादंबरी दलित साहित्याच्या पहिल्या टप्प्यातील क्रांतीकारी दस्तऐवज मानली जाते
-
अण्णाभाऊ साठ्यांनी समाजातील शोषित घटकांचे जीवन बिनधास्त आणि सशक्तपणे मांडले
-
“फकिरा” ही कादंबरी शालेय व विद्यापीठ अभ्यासक्रमात समाविष्ट आहे
🧠 संदेश
“आम्हीही माणूस आहोत, आमच्याही जिवाला जीव आहे, आणि आम्हीही स्वाभिमानाने जगायला हवे”
— हेच “फकिरा” या कादंबरीचे मूळ तत्त्वज्ञान आहे.
📘 निष्कर्ष
फकिरा ही केवळ एक कादंबरी नाही, ती एक सामाजिक घोषणा आहे. अण्णाभाऊ साठ्यांनी शब्दांतून शोषितांचा हुंकार मांडला. जर तुम्हाला समाजपरिवर्तन, संघर्ष आणि दलित आत्मभान यावर आधारित साहित्य वाचायचं असेल, तर फकिरा ही कादंबरी अनिवार्य आहे.
