डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी भारतात बुद्धांच्या धम्माचे पुनरुज्जीवन (पुनर्जीवन) करण्याचे एक ऐतिहासिक आणि महान कार्य केले, ज्याचा प्रभाव आजही कोट्यवधी लोकांच्या जीवनावर जाणवतो.
🔷 बुद्धांचा धम्म – विस्मरणात गेलेला वारसा
इ.स. पूर्व ५व्या शतकात तथागत बुद्धांनी मानवतेला दुःख, तृष्णा आणि अहंकार या त्रिकुटातून मुक्त होण्याचा मार्ग दिला – तो म्हणजे धम्म (Dhamma).
पण शतकानुशतके भारतात जातिव्यवस्थेचा प्रभाव वाढल्यामुळे, बुद्धाचा धम्म हळूहळू लोप पावला आणि बौद्ध धर्म परकीय किंवा उपेक्षित ठरू लागला.
🔷 बाबासाहेबांनी का निवडला बुद्धांचा मार्ग?
बाबासाहेबांनी सर्व धर्मांचा सखोल अभ्यास केला – हिंदू धर्म, इस्लाम, ख्रिश्चन धर्म, शीख धर्म इ.
पण ते म्हणाले:
“मी असा धर्म स्वीकारेन जो मानवाला मानवी म्हणून वागवतो, समानता, बंधुता आणि न्याय शिकवतो.”
बुद्धांचा धम्म अस्पृश्यता, जातिभेद, अंधश्रद्धा यांना थारा न देता विचार, करुणा आणि विवेकशक्तीवर आधारित होता.
त्यामुळे बाबासाहेबांनी तो स्वीकारला.
🔷 १४ ऑक्टोबर १९५६ – ऐतिहासिक धर्मांतर
१४ ऑक्टोबर १९५६ रोजी नागपूर येथे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि सविता माई यांच्यासह सुमारे ५ लाख अनुयायांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला.
त्यांनी २२ प्रतिज्ञा (प्रतिज्ञा विधी) घेतल्या, ज्या फक्त धर्मांतर नव्हे, तर सामाजिक क्रांतीची शपथ होत्या.
🔷 पुनरुज्जीवनाचे महत्त्व:
बुद्धांचा धम्म परत भारतात मूळभूमीत पुनर्स्थापित झाला
दलित आणि शोषित वर्गाला आत्मसन्मान आणि नवी ओळख मिळाली
धम्मगुरू, विहार, धम्मशाळा, शिक्षणसंस्था यांची चळवळ सुरु झाली
बौद्ध तत्वज्ञानावर आधारित नविन सामाजिक जागृती घडवून आली
🔷 बाबासाहेबांचा विचार:
“बुद्ध हा क्रांतीकारी होता. त्याने मानवाच्या आत्मा आणि बुद्धीला मुक्त करण्याचे कार्य केले. तोच माझा मार्ग आहे.”
🔚 निष्कर्ष:
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतातील बौद्ध धम्माचे ‘धम्मनायक’ होते. त्यांनी केवळ धर्मपरिवर्तन केले नाही, तर बुद्धाच्या धम्माला सामाजिक परिवर्तनाचे साधन बनवले.
त्यामुळेच त्यांचे कार्य धम्म पुनर्जागरणाचे महान कार्य मानले जाते.
