४ दुर्गुणांमुळे मनुष्य वारंवार दु:खी होतो

🕳️ चार प्रमुख दुर्गुण – जे मनुष्याला वारंवार दु:खी करतात:

१. लोभ (अती इच्छा / लालसा)

👉 “मला आणखी पाहिजे”, “इतरांपेक्षा जास्त हवे” अशी न संपणारी वृत्ती.

➤ परिणाम:

कधीही समाधान वाटत नाही
चिडचिड, मत्सर निर्माण होतो
इतरांना दुखावून स्वतःसाठी मिळवण्याचा मोह वाढतो

➤ उपाय:

संतोष (समाधान) पाळा
रोज कृतज्ञतेचा सराव करा
गरज व हाव यातील फरक समजून घ्या

२. राग (क्रोध / आवेश)

👉 थोड्याशा गोष्टींवरून चिडणे, मनात राग ठेवणे.

➤ परिणाम:

नातेसंबंध तुटतात
निर्णय चुकतात
शरीरावरही वाईट परिणाम (बीपी, मानसिक तणाव)

➤ उपाय:

श्वासावर लक्ष केंद्रित करून शांत रहा
क्षमा आणि सहनशीलता अंगी बाणा
ध्यान व आत्मपरीक्षण करा

३. मोह (आसक्ती / अज्ञान)

👉 नशा, व्यक्ती, वस्तू, भावना किंवा कल्पनांवर अती आसक्त होणे

➤ परिणाम:

तात्पुरते सुख मिळते पण नंतर मोठे दु:ख येते
वास्तविकता नाकारली जाते
स्वतःची ओळख हरवते

➤ उपाय:

सत्य स्वीकारा
‘जे आहे ते आहे’ म्हणून त्याचे भान ठेवा
अष्टांगिक मार्ग (बौद्ध मार्ग) अवलंबा

४. अहंकार (मीपणा / गर्व)

👉 “मीच श्रेष्ठ”, “माझेच खरं” अशी वृत्ती

➤ परिणाम:

एकटेपणा निर्माण होतो
कोणाचे म्हणणे ऐकवत नाही
आत्मगौरव टिकवण्यासाठी खोटेपणा, स्पर्धा वाढते

➤ उपाय:

विनम्र राहा
सर्व जीव समान आहेत हे समजून घ्या
सेवाभाव व सहकार्याचे मन तयार करा

🌿 थोडक्यात निष्कर्ष:

या चार दुर्गुणांमुळे – लोभ, राग, मोह आणि अहंकार – माणूस स्वतःच्या आणि इतरांच्या आयुष्यात दुःख निर्माण करतो.
बुद्धांनी सांगितलेल्या धम्ममार्गाने, विशेषतः शील, समाधी आणि प्रज्ञा या त्रिसूत्रीने, या दुर्गुणांपासून मुक्ती मिळू शकते.

🔔 सूत्ररूपात लक्षात ठेवा:

“लोभाने मन भटकते, रागाने मन जळते, मोहाने मन अडकते आणि अहंकाराने मन सुजते.”
“या सर्वांवर उपाय – जागरूकता, विनय, समाधी व धम्म!”